Wystawa inscenizowanych zdjęć, przypominających najważniejsze momenty w przedwojennej historii podlaskiej kinematografii.
Cel wystawy to przybliżenie związanych z Białymstokiem i Podlasiem postaci, które wywarły niebagatelny wpływ na rozwój X muzy w Polsce i na świecie – w przeszłości i obecnie. Zdecydowanie za mało i zbyt rzadko się dziś podkreśla, jak ważną i wartościową sztuką jest film i jak wielu “naszych” twórców od dekad aktywnie współtworzy jego historię. Brak zachowanych archiwalnych zdjęć lub zdjęć dobrej jakości spowodował zainteresowanie autorów projektu fotografią inscenizowaną, pozwalającą na nowo odkryć wczesny etap historii podlaskiego kina. Aby wzmocnić efekt wystawy, wykorzystali oni zjawisko synergii – do wcielenia się w role takich postaci, jak Nora Ney, Piotr Lebiedziński, Andrzej Wajda, Lechosław Marszałek, Wiera Gran czy bracia Kaufman, zaprosili osoby związane z filmem, a wywodzące się z naszego miasta i regionu. To twórcy rozpoznawani na arenie międzynarodowej, ale też artyści mniej znani, działający częściej w przestrzeni kina niezależnego, z którego Białystok i Podlasie słynie.
Wystawa inscenizowanych zdjęć, przypominających najważniejsze momenty w przedwojennej historii podlaskiej kinematografii. Cel wystawy to przybliżenie związanych z Białymstokiem i Podlasiem postaci, które wywarły niebagatelny wpływ na rozwój X muzy w Polsce i na świecie – w przeszłości i obecnie. Zdecydowanie za mało i zbyt rzadko się dziś podkreśla, jak ważną i wartościową sztuką jest film i jak wielu “naszych” twórców od dekad aktywnie współtworzy jego historię. Brak zachowanych archiwalnych zdjęć lub zdjęć dobrej jakości spowodował zainteresowanie autorów projektu fotografią inscenizowaną, pozwalającą na nowo odkryć wczesny etap historii podlaskiego kina. Aby wzmocnić efekt wystawy, wykorzystali oni zjawisko synergii – do wcielenia się w role takich postaci, jak Nora Ney, Piotr Lebiedziński, Andrzej Wajda, Lechosław Marszałek, Wiera Gran czy bracia Kaufman, zaprosili osoby związane z filmem, a wywodzące się z naszego miasta i regionu. To twórcy rozpoznawani na arenie międzynarodowej, ale też artyści mniej znani, działający częściej w przestrzeni kina niezależnego, z którego Białystok i Podlasie słynie.
Wyśniona historia kina na Podlasiu – wystawa fotografii w technice mokrego kolodionu
„Wyśniona historia kina na Podlasiu”, wystawa mająca swoją premierę podczas festiwalu Wschód Kultury/Inny Wymiar 2021 i entuzjastycznie przyjęta przez białostockich widzów, to 20 wielkoformatowych zdjęć (format B1) i 12 oryginalnych negatywów na szkle, przypominających najważniejsze momenty z przedwojennej historii podlaskiego i światowego kina! Fotografie zostały wykonane w technice mokrego kolodionu, a za projekt odpowiadają Andrzej Górski i kolektyw Kaufman Bros & Sista. Producentem wystawy jest Białostocki Ośrodek Kultury.
Na zdjęciach:
- aktorka Magdalena Warzecha wcieliła się w Minę Bern, urodzoną w Bielsku Podlaskim polsko-amerykańską aktorkę i śpiewaczkę żydowskiego pochodzenia,
- aktor Adam Woronowicz to Charlie Chaplin piszący list do Dzigi Wiertowa po premierze jego filmu „Entuzjazm Donbasu”,
- aktorka Monika Buchowiec wcieliła się w Miriam Kressin, urodzoną w Białymstoku polsko-amerykańską aktorkę żydowskiego pochodzenia, okrzykniętą Pierwszą Damą Teatru Jidysz,
- aktorzy Paweł Chomczyk i Dagmara Sowa to Juliusz Adler w tańcu z Polą Negri. Juliusz Adler, polski aktor żydowskiego pochodzenia, urodził się w Białymstoku i zasłynął z ról w przedwojennych żydowskich filmach i spektaklach w języku jidysz. Po emigracji do Stanów Zjednoczonych zagrał w kilku hollywoodzkich produkcjach,
- reżyserka filmów animowanych Ewa Borysewicz to Esther Gorintin, francuska aktorka urodzona w Sokółce w żydowskiej rodzinie; w wieku 85 lat zadebiutowała w filmie,
- reżyser Piotr Dylewski wcielił się w Israela Beckera, urodzonego w Białymstoku aktora teatralnego i filmowego, reżysera, scenarzystę i malarza,
- aktorka Julia Sacharczuk to Hanna Bielicka, która po I wojnie światowej zamieszkała w Łomży i spędziła tam prawie całe dwudziestolecie międzywojenne,
- aktor Paweł Małaszyński to Piotr Lebiedziński, urodzony w Sokółce pionier światowej i polskiej kinematografii, chemik, przedsiębiorca, wynalazca i konstruktor,
- niezależny filmowiec Wojciech Koronkiewicz wcielił się w Józefa Blicharskiego, wynalazcę i malarza, twórcę jednego z pierwszych w Polsce aparatów kinematograficznych,
- didżej Jędrzej “Dtekk” Dondziło to taper grający do filmów w białostockim kinie Modern, które powstało jeszcze w czasach cara i było bardzo nowoczesne,
- aktorzy Sylwia Janowicz-Dobrowolska i Ryszard Doliński oraz wykładowca i tłumacz Piotr Doliński jako Froma, Mosze i Benjamin Wajnsztadt – właściciele słynnego kina Apollo, które istniało przed wojną w Białymstoku,
- filmowiec i artysta wizualny Kobas Laksa w roli Kapitana Legionów Michała Łazowskiego, postaci z filmu “Mogiła nieznanego żołnierza” (1927 r.), w którym po raz pierwszy na ekranie pokazano Białystok,
- reżyser i artysta wideo Maciej Szupica wcielił się w Lechosława Marszałka, urodzonego w Suwałkach twórcę filmów animowanych, w tym kultowego “Reksia”,
- Kostek Szupica to mały Andrzej Wajda, wybitny reżyser, nagrodzony m.in. Oscarem, Cezarem i Złotym Lwem, który urodził się i spędził dzieciństwo w Suwałkach,
- wokalistka i reżyserka Joanna Zubrycka / Miss God jako Wiera Gran, urodzona przypuszczalnie w Białymstoku piosenkarka i aktorka pochodzenia żydowskiego,
- filmowcy niezależni Marek Włodzimirow, Irek Prokopiuk i Paweł Nazaruk (ex Grupa Dracha) jako słynni bracia Kaufman: Denis (reżyser Dziga Wiertow), Boris (operator filmowy, zdobywca Oscara i Złotego Globu) i Michaił (operator i fotograf),
- filmowiec Krzysztof Kiziewicz w roli Michaiła Kaufmana, urodzonego w Białymstoku operatora filmowego i fotografa,
- aktorka Paula Gogol jako Nora Ney, wielka gwiazda przedwojennego kina, urodzona we wsi Sielachowskie (lub Wasilkowie), w Białymstoku spędziła młodość i stąd wyruszyła na podbój stolicy,
- reżyser i satyryk Krzysztof Szubzda wcielił się w Antoniego Różyckiego, urodzonego w Augustowie aktora i słynnego amanta polskiej sceny,
- filmowiec i dziennikarz Tomasz Wiśniewski oraz zawodnicy klubu Strzelec Białystok Choroszcz – Retro Liga. W 1924 roku właściciele białostockiego kina Modern wynajęli operatora, aby sfilmował wyczyny lokalnych futbolistów w meczu przeciwko Makabi Brno
Do realizacji projektu wykorzystano archaiczny już dziś proces tworzenia fotografii – zdjęcia w technice mokrego kolodionu wykonał białostocki fotograf Andrzej Górski.
Technika mokrego kolodionu pojawiła się w fotografii już w latach 50. XIX wieku i szybko została wyparta przez kolejne, nowsze techniki. Jak mówi Górski: „Niejednokrotnie czułem się nieporadnie, trzymając w dłoni szklaną płytę. Pewnie gdybym zdjęcia wykonywał sto lat temu, zostałbym wyśmiany, że posługuję się procesem z lamusa. Teraz jest odwrotnie. Mam wrażenie, że mój ciężki aparat budzi zaufanie modeli”. Pytany o niedoskonałości widoczne na zdjęciach, tłumaczy: „Są zapisem wszystkiego, co towarzyszyło sesji: temperatury powietrza, wilgotności, lepkości kolodionu. Oczywiście są też sumą popełnionych błędów, a to wynikających ze stresu – bo kończy się czas portretowanego, a to ze zmęczenia – bo wcześniej trzeba było rozstawić ekwipunek, którego waga czasami przekraczała sto kilogramów…”.
Wystawę „wyśnili” sobie członkowie Kolektywu Kaufman Bros & Sista: Tomasz Adamski (filmoznawca z Uniwersytetu w Białymstoku, niezależny filmowiec) i Maciej Rant (pomysłodawca akcji Filmowe Podlasie Atakuje! i festiwalu ŻUBROFFKA, niezależny filmowiec, kierownik kina Forum w Białymstoku). Na szklane płytki przeniósł ją Andrzej Górski, fotograf i rekonstruktor XIX-wiecznej fotografii.
Inspirując się setkami zdjęć, szperając w życiorysach oraz korzystając z energii i temperamentów współczesnych modeli, postarali się zwizualizować świat utracony – spalony w wojennej pożodze lub zwyczajnie zapomniany. Dzięki swojemu projektowi w pewnym sensie przywracają go do życia: „Mamy wrażenie, że nasza wystawa to tylko część czegoś większego, że istnieje w historii podlaskiego kina dużo więcej zapomnianych wydarzeń i osób. Mamy nadzieję, że uda nam się w przyszłości natrafić na ich ślady. Na pewno nie przestaniemy śnić!”.
Wystawa powstała w ramach organizowanego przez Białostocki Ośrodek Kultury Festiwalu Wschód Kultury/Inny Wymiar 2021.
Wystawa jest swoistym preludium do książki „Białystok i Podlasie na ekranie. Historia filmu na Podlasiu”, nad którą pracują Tomasz Adamski i Maciej Rant.
Organizatorzy:
Górski i Kaufman Bros & Sista
Białostocki Ośrodek Kultury
Ełckie Centrum Kultury